بررسی اجزای شیمیایی روغن اسانسی میوه چهار جمعیت خودروی گلپر‌گرگانی (Heracleum gorganicum Rech. f.) ایران

گلپر­گرگانی (Heracleum gorganicum Rech. f.) یکی از گونه­های دارویی تیره چتریان (Apiaceae) می باشد که در مناطق کوهستانی شمال ایران به صورت خودرو رویش دارد. به منظور بررسی مقدار و ترکیب شیمیایی روغن اسانسی جمعیت­های مختلف این گونه، میوه­های رسیده چهار جمعیت از استان­های گلستان، گیلان و البرز جمع­آوری شدند. ابتدا اسانس میوه­ها به روش تقطیر با آب استخراج و سپس اجزای شیمیایی آن­ها به روش­های گازکروماتوگرافی(GC) و گازکروماتوگرافی-طیف سنجی­جرمی(GC-MS) شناسایی شدند. محتوای اسانس میوه­های مورد مطالعه در محدوده 8/2% تا 8/4% (درصد وزنی-وزنی) برآورد شدند. تعداد 35 ترکیب در تمامی نمونه­ها شناسایی شدند که مجموع مقادیر آن­ها از 47/93% تا 85/96% کل اسانس هر یک از نمونه­ها متغیر بود. دو ترکیب هگزیل­بوتیرات و اکتیل­استات مهم­ترین اجزای اسانس میوه­­های مورد مطالعه بودند. اسانس میوه جمعیت­های شهرستانک (88/30%) و رشت (28/49%) کم­ترین و بیش­ترین مقدار هگزیل­بوتیرات را دارا بودند. کم­ترین مقدار اکتیل­استات (06/14%) برای اسانس میوه جمعیت رامیان و بیش­ترین مقدار آن (44/24%) برای اسانس میوه جمعیت درازنو به دست آمد. نمودار خوشه­بندی جمعیت­ها بر اساس درصد ترکیبات تشکیل­دهنده روغن اسانسی، نشان داد که جمیت­های رامیان و رشت در یک خوشه و جمعیت­های درازنو و شهرستانک در خوشه دیگر قرارمی گیرند. در یک نتیجه گیری کلی به نظر می­رسد که تنوع شیمیایی مشاهده شده در ترکیب و مقدار اسانس میوه بیش­تر از تنوع ژنتیکی جمعیت­های مورد مطالعه ناشی شده است و از میان عوامل محیطی چون طول و عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا و شرایط اقلیمی، همبستگی مثبت اما نه چندان قوی بین تغییرات در مقدار اسانس میوه و ارتفاع منطقه رویش جمعیت­های مورد مطالعه وجود داشت.